محمد امین رسولزاده ،
یکی از بزرگترین ایدئولوگها و نظریه پردازان ملی و تشکیل دولت در قرن بیستم تورکان
آذربایجان می باشد .
او رئیس شورای ملی
آذربایجان و رهبر و پیشوای حرکت آزادی بخش ملی ، جمهوری آذربایجان بود که در 28 می
سال 1918 میلادی تشکیل شد .
محمد امین رسولزاده
با همکاری دوستانش و با برپائی جمهوری آذربایجان در قسمت شمال اراضی تاریخی و
جغرافیایی آذربایجان که در اسارت صد سالۀ تزار روسیه ، هستی و نیستی اش نابود شده
بود ، هویت ملی پیچیده و مبهم شدۀ تورکان آذربایجان را در طول 20 قرن برای اولین
بار به مفهوم و شکل سیاسی ملت در آورد .
محمد امین رسولزاده
عنوان می کرد : " زمانیکه شورای ملی آذربایجان « بیانیۀ استقلال » را اعلام
کرد به معنای سیاسی کلمه ، وجود یک ملت آذربایجان را به تثبیت رساند . "
محمد امین رسولزاده
از دوران جوانی با یک عشق غیر قابل وصف و بی انتهایی به مسئله آذربایجان و رهایی
آن درگیر شده بود و تا آخرین نفس اش به سوگنداش وفادار باقی مانده بود . او می گفت : " از اینکه به مسلمانان تحت ادارۀ روسیه ، مجبور شدند تورک بگویند ، یک گام
موفقیت آمیزی می باشد اما تنها اصطلاح تورک نه ، بلکه نام آذربایجان هم باعث
موفقیت گردید " .
او گفتمان جمهوری
آذربایجان ، « تورکچولوک ، وطن پروری ،
تشکیل دولت ملی ، انقلابی بودن ، خلق گرائی ، جمهوری خواهی » را به سطح ملی گرایی
سیاسی آذربایجان گرائی بالا کشانده بود .
محمد امین رسولزاده
در دومین جلسۀ مجلس ملی جمهوری آذربایجان در تاریخ 10 دسامبر 1918 میلادی چنین گفت : " هنگامیکه ما یکی از اهداف نزدیک به رسیدن خودمان که همانا طلب کردن خود
مختاری برای آذربایجان بود را مطرح می کردیم هم از سمت دست راستی ها و هم از سمت
دست چپی ها مورد هجوم قرار می گرفتیم ."
دست راستی ها از یک
نقطه و دست چپی ها از نقطه ای دیگر خواست خودمختاری برای آذربایجان را انکار می
کردند . دست راستی ها می گفتند : با آذربایجان – آذربایجان گفتن می خواهید جامعۀ مسلمانان (
تورکهای روسیه ) را تکه تکه بکنید ، تحت لوای پرچمی که می خواهید بلند کنید نعوذ
بالله ( خدای ناکرده ) به اسلام ضربه می زنید .
دست چپی ها هم ادعا
می کردند که مسئله آذربایجان ما را از جو و محیط دموکراسی خواهی و آزادی خواهی
روسیه جدا می کند و موجب تشکیل حکومتی از نوع خانی و بیگی خواهد شد و ... امروز آن
مقصد بزرگ برای مدافعان همیشگی مفکورۀ آذربایجان ( ملی گرایان آذربایجانی ) حاصل
شده است بخاطر اینکه دیگر دست راستی ها و حتی لازم باشد دست چپی ها واقعیت
آذربایجان را انکار نه ، بلکه با تمامی ماهیت وجودی اش قبول می کنند .
زیرا که دیگر بر روی
مسئله آذربایجان میان فرقه های مختلف مسلمانان اختلاف نظری وجود ندارد ، بخاطر
اینکه در افکار و ذهن همۀ مردم دیگر فکر استقلال آذربایجان شکل گرفته و ماندگار شده
است زیرا آن پرچم سه رنگ غرور آفرین مان همۀ ما را متحد کرده است . " { مجلس
ملی جمهوری آذربایجان ، 1918 – 1920 }
